Je hoort er niets meer van, maar nog geen 6 jaar geleden was Gaza een belangrijke innovatieve plek voor Hydropoinics.

Gaza-bevolking: ‘roof top farmers’.
Veel huishoudens in Gaza-stad hebben nu in de winter bladgroenten en in de zomer tomaten, aubergines, komkommers, radijsjes, kruiden en zelfs citroenen. Dat komt omdat ze deze groenten en fruitsoorten nu telen zonder grond en zonder chemische meststoffen, met hydroponics-technieken die zij voortdurend verbeteren. Bijvoorbeeld door de combinatie met aquaponics; het voedingsrijke afvalwater uit de vistanks, dat normaal gesproken moet worden verwijderd, wordt nu als ondersteunende organische meststof voor de plantaardige productie gebruikt. Dit zorgt voor minder behoefte aan chemische meststoffen voor de plantengroei. De Gazastrook is een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld, waardoor dit een belangrijke ontwikkeling is. Jammer genoeg laat de pers het overkomen alsof alleen het bewind van Tel Aviv de reden is: omdat zij ervoor gezorgd heeft dat meer dan een derde van Gaza’s landbouwgrond in een bufferzone valt, wat in de praktijk betekent dat de Palestijnse boeren slechts zeer beperkte toegang hebben tot hun landbouwgebied. Maar in werkelijkheid is het hydroponics-initiatief een onderdeel van NATUF. Dat is een Palestijnse niet-gouvernementele organisatie die gemeenschapsontwikkeling in een gezond milieu bevordert. Deze organisatie heeft dit veelbelovende initiatief gestart onder de naam ‘De trend naar daklandbouw als oplossing voor de vermindering van de impact van de klimaatverandering in de Gazastrook’. Het project is opgezet in samenwerking met de Arabische Jeugd Klimaatbeweging – Palestina, gefinancierd door de Europese Unie en het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties via het GEF-Small Grants Programma.
Feit blijft dat het gebruik van daklandbouw op basis van hydroponics essentieel wordt om aan de voedingsbehoeften van mensen in deze regio te voorzien. Maar ook voor andere mensen in warme landen die weinig land en water hebben voor landbouw kan het een oplossing zijn. De Wereldbank ziet ook het potentieel van vereenvoudigde hydroponische systemen. Jonathan Coony, Program Coördinator voor het Klimaat Technologie Programma bij de Wereldbank, schrijft: “Deze duurzame technieken verbeteren klimaatbestendigheid, terwijl lokale banen worden gecreëerd en regionale investeringen worden bevorderd.” We moeten niet vergeten dat in 2050 zo’n 70% van de wereldbevolking in stedelijke gebieden zal wonen.

Stedelijke migratie en toenemende bevolking zal de behoefte aan stabiele, toegankelijke en voedzame voedingsbronnen vergroten. Een oplossing zou gevonden kunnen worden in High Tech Urban Food Production Systems (HTUFPS), als alternatieve voedselproductiemethoden. Deze systemen, zoals verticale landbouw, plantenfabrieken en daktuinbouw maken gebruik van methoden zoals hydroponics, aeroponics en aquaponics. De vraag is nu of deze ontwikkeling feitelijk wel bijdraagt tot een beter milieu. In het laatste wetenschappelijke rapport hierover, van 5 juli 2017 “Transition from Conventional Agriculture to High Tech Urban Food Production System. A High Tech Response to Urban Food Production Strategies” geven de onderzoekers aan dat hoewel de productiviteit op basis van HTUFPS 5 tot 9 keer hoger is dan bij traditionele methoden, hun ecologische voetafdruk 14 tot 21 hoger is dan die van een productie gemechaniseerde veldteelt. We praten hier dan over systemen als in Den Haag, Amsterdam en Rotterdam. Maar wanneer je kijkt naar projecten zoals in Gaza, dan blijken deze cijfers heel anders te liggen. Energie slurpende pompen, sensoren, ledverlichting en dure controlesystemen heb je daar niet. Dat verlaagt uiteraard de voetafdruk. Alleen al in Nederland zou je een besparing van 41% krijgen door een conventionele kas op een gebouw te plaatsen. Je kunt daarom zeggen dat HTUFPS in vergelijking met conventionele landbouw een hoger energieverbruik heeft en een veel hogere koolstofvoetafdruk genereert dan een gewone boerderij. Bovendien is het vele malen duurder. En de groenten en kruiden die in HTUFPS zijn gekweekt, hebben vooralsnog een waterige ‘kunstmatige’ smaak. De voedingstoffen die worden gebruikt zijn zeker niet duurzaam. Dat roept natuurlijk vragen op over de duurzaamheid van dit soort HTUFPS. Hoewel HTUFPS natuurlijk ook diverse milieuvoordelen hebben.


Je ziet dan ook dat aangepaste kleinschalige projecten een hogere duurzaamheidscore hebben dan HTUFPS, vooral in landen waar het werkelijk noodzakelijk is. In ons geval levert sla kweken in een kas op een kleinschalige oppervlakte, zonder energie-slurpende machines, een simpel pompje en vooral met biologische (geen chemische) voedingsstoffen misschien geen zeven keer per jaar sla op. Maar met een goede planning kun je het hele jaar door verschillende groenten telen. Net zoals in Gaza, waar ze nu 360 Palestijnse kinderen en vrouwen trainen om daar deze moderne landbouwmethodes te promoten. Op deze manier kan er zowel voedsel voor de mensen worden geteeld als banen worden gecreëerd. De mensen in Libanon en Servië komen dezelfde problemen tegen en vragen ons ook om te helpen om simpele, goedkope systemen met lokale materialen te bouwen. Het is daarom schrijnend te merken dat er miljoenen worden gestopt in deze HTUFPS-initiatieven, terwijl je met weinig geld miljoenen mensen eten kunt geven. Zoals de 11 miljoen Zuid-Afrikanen die tegenwoordig in onzekerheid verkeren over hun voeding. En er wordt geschat dat er verder nog zo’n 15 miljoen mensen in andere zuidelijke Afrikaanse landen (waaronder Malawi, Zimbabwe, Namibië en Botswana) ook hongerig naar bed gaan. Ook daar slaat de klimaatverandering toe en heeft het de landbouwsector enorm beïnvloed. Er wordt nu een opleiding opgezet in hydroponics voor de kleine boeren in het Tshwane-gebied in de provincie Gauteng in Zuid-Afrika. Geen HTUFPS, maar een optie voor duizenden kleine boeren om te overleven. Helaas zijn in 2021 veel van deze initiatieven vernield door bombardementen.


Mocht de oorlog voorbij zijn dan is het echt noodzakelijk lokale workshops te geven die variëren van bijvoorbeeld praktische cursussen over planten en leren koken zowel aan grote families, gemeenschappen of specifiek aan sociale groepen als vrouwen, jongeren en kinderen. Je kunt ze ook het belang van biodiversiteit van planten leren, evenals praktische cursussen over recyclingprocessen en andere kostenbesparende strategieën om materiaal te hergebruiken. Het beste is om de cyclus van voedselproductie te sluiten door kookcursussen met recepten te organiseren die aangepast zijn aan de gekweekte gewassen van het dak. Bovendien is het ook de bedoeling om pure natuurlijke voedingstoffen te gaan gebruiken of lokaal te ontwikkelen. Dat is in de afgelopen jaren totaal niet gebeurd.

Ed van der Post

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Explore More

Start met Kiemen

28 maart 2024 0 Comments 0 tags

Zo kiem je zaad voor hydroponics Er gaat niets boven het zelf telen van groenten uit zaden. Het kiemproces geeft je een blij en voldaan gevoel, doordat je het hele

Het nitraatgevaar en de rol van hydroponics

28 maart 2024 0 Comments 0 tags

Nitraat = NO3 = één stikstofatoom en drie zuurstofatomen Nitraat komt voor in mineralen, de bodem, grondwater en de atmosfeer. De algemene opvatting is dat nitraat niet schadelijk is. Maar